Plattdeutsche Ansprachen NDR 16-20.08.2010
ZEITUNGLÄSEN
Maondach, de 16.August
De erste Siete
De Zeitung! Och nä, wat is det ok mooi! Smorgens anne Taofel sitten, ne Pott schwatten Ostfriesentei, en reddich Roggenbraot mit Woss of Keise inne Fuust, un daorbie Zeitung läsen. Un kiene Drockte. Wat dr ale so passeert is inne graote Welt — un inne lütke Welt ok. In Moskau un Kapstadt — un in Ossenbrügge un Bremen un in de lüttken Dörper as Geiste Lengerke. Ik wüll läsen, wat use Angela in Berlin un wat Obama in Washington ale makt, un of die Lüe holpen wert, daor, wo de Erde bewede. Man ik wüll ok wäten, of Striekers Jan bie’t Schützenfest den Vaogel afschotten heff. Det haar hei sück ja vöörnaohmen.
Det meiste ut de wiete Welt hebb ik ja al gistern aobend laate inne Naorichten seihn int Fernsehn. Man det is doch’n annert Spill, wenn du det noch maol mit Ruhe läsen kanns. Dann hess dien eigen Tempo, kanns di hier un daor uphaolen, kanns di ale wat bi denken. Ne, det mott’k ampatt seggen: Smorgens Zeitung läsen bie’t Fröihstück, det is wat.
Man de Zeitung is doch noch nicht det eerste, wat ik smorgens läse. Forts nao’t Upstaohn un Rasieren und Tenneputzen un Duschen nemm ik wat anneres up: Nich det Neiste ut de Naorichten. Ik läse gute Naorichten ut det neiste Testament. Eer as ik de wiede Welt in mienen Kopp un an’t Hätte laote, wüll ik usen Härgott door inlaoten. Un läsen und lustern, wat hei mi sech un schriff. Jeden Morgen sech hei mi tou: „Moin, moi, det du dr büss. Ik frai mi, det du läwes un du büss mien Frönd un ik hebb di wall moi henkreegen, und nu wees man nich verdraiht. Wüll we &VN nich tohaope daoun, düssen Dach?
Un dann segge ik em: „Härgott, ik danke di, det du dr büss. Und det ik leewen dröff un du mien Frönd büss und det du mi bruuken kanns. Help mi, dat ik vandage so leewe, dat du Pläsär an mi hess.” Kiek, un dann läse ik noch inne Psalmen, de Jesus ok beet heff. De bünnt tweidusendfiefhunnert Jaohr old un öller — un bünt noch neijer as de Naorichten inne Zeitung, de morgen al wer old bünt.
Vöör de Zeitung mott ik in det aole neje Bouk kieken. De Dage, waor ik det nich dou, bünt nich de besten.
Dingsdach, de 17. August
Det Feuilleton
Wenn ik Zeitung lese smorgens, kump eers de eerste Siete, de Politik dran un det Wichtigste, wat de so passeert is. Man dann gaoh ik forts noch de Sieten mit — jao, wu sall ik det nu es seggen — ik gao nao de Sieten mit det Mooie: Dor gaiht et üm Dichter und Künstler und Theater un Musik, üm Philosophie, Museen un Filme.jPolitik is as Braot, man de Kultur is as det, wat up’t Braot to liggen kump: gude Botter, Käise un Schinken oder söite sümmsgemakte Marmelade. Daorüm kiek ik so gerne in det Feuilleton. Un wenn ik dann smorgens al en mooiet Gedicht läse, kott un knapp, dann bün ik best tofree.
Wi bruukt mehr as det Allernaödichste. Reck es: De Lüe singt und späält un makt Gedichte un Theater ok noch, wenn det Braot knapp is. In’t Warschauer Ghetto, inne KZ’s sogar — kanns seggen: Noch wenn se am bedröifsten toustaoht, und jüss dann, seukt se noch, wat mooi is. Wi hebbt Schmach no det, wat bi al det Wunnlicke noch gut is, wat in det Leigen noch wahr, wat in al de Schmererei noch schier un in al den Schiet noch schaone is.
Wi Mensken bruukt det Mooie nich minner as de Arbeit und et Geld un den Frieden. In’t Huus sall et doch mooi ween, det ale sück door wohlföilen dout. Den Gaorn vöör’t Huus sall doch mooi ween, det man sück dr an fraien kann. Det Tüch ant Lief sall nicht bloß akkaraot ween, et sall us doch ok gut staohn. Und et Auto sall nicht kladderich utseihn, door wüll man mit Pläsär insitten. Un wi kaönnt us ok nich affinnen mit Leigen un Bedreigen.
Kultur kump van Kult. Kult heff mit Relijon to doun: Kult bedutt: Den Haöchsten, den Härgott verehren, vöör em inne Knei gaohn un em det beste geewen, wat wi hebbt und kaönnt. Wat daor vöör us wasset: De besten Früchte van’t Feld, de mooisten Schaope und Zeegen. Und det mooiste, wat Mensken bauen un maken konnen: graote Tempels mit Statuen, Gold un Silverlöchten, Riemels und Leider, un wat hebbt se sück nich ale utdacht: Prozessionen un Danzen un un un. Vöör Gott det allerbeste!
De Tieten bünt nu anners. Woreine weit nich mehr, det Kultur wat mit Kultus, mit den Härgott to doun heff. Man det Mooie inne Natur un inne Kultur, de Waorheit inne Tragik, det ale wieset us immer noch hen up det Geheimnis. Up den, de us so vull Mooiet gewen heff und wieder giff. Un hei is de Mooiste.
Gusendach, de 18. August
De Sport
Inne Zeitung giff det Sieten, door fleige ik man so ower. De Sportsiete höört door tou. Det Leewen is hatt, et is Knooien un Wurrachen und Geldverdeinen un immer kieken doun, wat di wat inbrengt. De Mensch is — up Latien sech man en „homo faber”, en Maker. jMan to det Leewen hört ok det Spälen. Wat reinwech ut Pläsär doun. Eine, de nich mehr spälen kann, de schellt heller wat. De Mensch, so heff maol einen sech, is ok „homo ludens”. Det is ok Latien un bedutt: De Mensch is en Späler. Mangs moss du wat anners doun as bloß sorgen un iewrich un vernünftig ween. En bittken Dummtüüch – daor gaiht et nich ohne. Anns wett det Leewen to stuur un hatt un schwaor. Spälen mott dr ampatt ansitten. Und et dött di gaud.
Mienewegen Fußball: Det hebb wi van Sommer ja weer beleewet: Wat hebbt sück de Lü ok fraiht! Wat wöörn se mall! Wat haarn se en Pläsär. De Späle tohaope beläwen up de Plätze. Un bi jedet Toor, wat en Kraien un Blaosen mit de Höörns ut Aftika. Wenn Use dann wunnen hebbt, dann göng det noch stundenlang döör de Stadt, mit Singen un Traöten un de Huperei. Kanns schlech bi schlaopen, man sowat bruuke wi.
Bie’t Spellen toukieken is wall mooi. Man vull better is doch noch, sümms spälen. Et is ja doch en ernstet Wäk, det Kämpfen un Winnen und Verspellen. Du leerst o heller wat vöör det Leewen: En Ziel hebben, door vöör innen Schweit kaomen, Di mit annere tohaope doun. Nao’n Daalschlach weer up de Beine kaomen, wiedermaken, döörhaolen.
Paulus, den Apostel, kennde wat van Spaort. Hei schreev vöör 2000 Jaohr an de Gemeinden in seine Breife. To de Christen in Philippi:t‘Det Ziel van mien Leewen is Gott, ik wüll Christus immer mehr kennen lernen, hei is as mien Trainer, ik loup em nao. Ik kiek nich mehr nao achtern. Ik hebb den Pries vöör Aogen: De Liebe und bie usen Härgott ween hier unnen al un doaor baowen in’n Himmel.
Un hei schreef an de Korinther: Bekiekt jou de Sportlers in’t Stadion: Wu hatt se trainiert un uppasst up ehr Äten un Drinken — ales dout se vöörn so’n Siegeskranz, woor al wenner de Blaare van af fallt. Wenn (le_ al so loupt, dann wi eers rech. Denn up us wochtet en Pries, de eewig bliff. Un de Liebe höört noit up.
Dett is’n interessanten Sport. Kenns door wat van?
Dönnerdach, de 2o. August
Wat ik nich lesen dou
So geiht mi det smorgens bie’t Zeitungläsen: Wat läs ik forts akkaraot, ower annere Saken fleige ik man so ower. Dann bünt dor Saken, de legg ik besiete, de wüll ik dann naot Middachäten läsen of aobends, wenn dr mehr Tied is. Un dann bünt door Sieten, dor kiek ik gar nich nao, die schmiet ik forts wech. Meist is det de Reklame. Un det Fernsehprogramm. Un den Deil mit Wirtschaft un Börse. Door verstaoh ik nix van. Und det leer ik ok nich mehr. Det kaönt annere Lüe beter. Man wi hebbt van’t Jaohr ok seihn: de, det bäter kaönt as ik, de makt ok nicht immer bäter.
Annere Lü schmiet’t wat anners wech as ik. Wo det Geld ganz knapp sitt, door mött se genau henkieken: Woor is vandage det Pund Botter billiger, wo is det Fleisk vandage nich so düür. Mach ween, det de sück nich so vöör Gedichte interessert as ik.
Wat ik seggen woll: Du kanns nich alles läsen. Wenn de Emmer full is, kanns geiten, wu du wuss: du krichs dr kein Tröpken Melk mehr in. Un use Kopp kann ok nich ganz vullsitten mit Pröddelkraom. Du dröffs nich alles in dien Kopp rinlaoten: Saken, de Gift bünt vöör dien Kopp un dien Hätte. Ower de Zeitungen un Internet kanns di ok al den schmeerigen Kraom in’n Kopp haalen.
En klouken Kerl meinde: „Fröiher wöör Bildung: Möglichst vull wetten, sovull Neijet upnähmen, as’t man geiht.” Vandage weer wi mit Informationen so owerschwömmt, dann is „Land unner” innen Kopp. „Vandage”, sech hei, „is Bildung: Wetten, wat ik nich bruuke, wat mit nich helpt, wat min ich wassen lett. Un dann: Wech dermit.”
Inne katoslke Kerke hebb wi det in jede Osternacht un vöör jede Dööpe: Ers „Nee”! seggen. Det lutt dann so: Sechs du Nee to ales, wat di kaputtmakt un die dorneine brengt, un dann büss du kein freiet Kind Gottes mehr? — Ik sech Nee! —Sechs du NE to den Blixem, de wüll di anschmeeren, un dann hess du kien klaoren Kopp mehr un läpps de annern bloß noch nao? .- Ich sech Nee!
Sechs du Nee to den Dübel und det Übel? – Ich sech Nee!.
Door moss wat van kennen: Anne richtige Steh NE seggen.
Freidach, den 20. August
De lesste Siete
Nu bün wi bie de leßte Siete vanne Zeitung ankaomen. Wenn ik mien Namen daor smorgens noch nich läese, in so’n Kästken mitten schwatten Rand ümtou, dann weit ik: 1k bün dr noch.
Jüss de öllern Lü fangt de Zeitung van achten an to läsen. Wat door weer in Hamburg mit de schwatt-gröine Koalition passert, dett interessiert er nich mehr so as früher. „Man hier, kiek es — Kampen Bernd is storwen. 85 Jaohr is hei aolt worn, „nao lange Krankheit”, steiht daor, nu bün wi man bloß noch drei ut use Schoulklasse. – Of ik noch wall’n bittken Tied hebb? Un wat sallt se bi mi dann wall up den Daoenbreif schriewen: Vlichte: „Hei heff vöör de Familie leewt. Lange möss hei liehen. Nu is et vörower.” Un dann de Namen vanne Kinner. Jan un Tresa un Lisbeth un…och, of Heinz sienen Namen dr dann ok wall unnersteiht? Wi hebbt doch al so lange nix mehr van em höört.!
Un door: Door is en junget Menske storwen, 32 Jaohr, “Vull to frou!” kanns door läsen. “Dien Thomas mit Lara un Lennard.” Mein Zeit! – Un door: „Thomas, noit vergett wi di! Diene Klicke.” Un dann 20 Namens drunner. Det wöör den Motorradunfall van den 18jaöhrigen, det hebbt se ok int Fernsehen wieset.
An einen Dach einen Namen 10 Maol in 10 Kästkes, so’nen Graoten ut de Politik un de Wirtschaft. „Wi hebbt em in Famlienkreis ehrt.” – Ganz vertwiewelte Anzeigen mit „Worüm?” doorower bünt daorbie, !und ne Riege mit en Bibelwort of en Krüüß.
De leßte Siete — mit sovull Namens. Un se ale hebbt ehre Geschichte mitenanner. Un de is noch lange nicht daone. De Truur geiht wieder, un jeder truurt up siene Wiese: De watten kaönnt al det Gute nich vergäten, wat den Daoden ehr daone heff, un door is vull Dankbarkeit. Un annere kaönt det Schlimme nich vergäten, wat den Daoden ehr andone heff, un se find kienen Frieden. De watten kaönt been un haopen, und annere…?
Jao, de leßte Siete. Eines Dages staihs du dr ok op.NTat en Glück, det wi nich bloß Zeitungen hebbt. Wi hebbt ok de Bibel mit de gute Naoricht. Un kanns läsen up de leßte Sieten:
„Usen Härgott wüll ale Traonen ut de Aogen wisken. Un dann giff t kein Daod mehr un kein Truurn, keine Naot und keine Lass. Hei, de up den Thron sitt sech: Ales mak ik nei!”
Dann is de leßte Siete de eerste Siete van ne ganz neije Zeitung.